Cuộc họp Đại hội đồng CSCAP lần thứ 8 tổ chức lần đầu tiên tại Hà Nội

Trong hai ngày 21-22/11, hơn 300 học giả trong nước và quốc tế đã tham dự cuộc họp lần thứ 8 Đại hội đồng Hội đồng hợp tác an ninh Châu Á - Thái Bình Dương (CSCAP). Cuộc họp lần này có chủ đề “Những nguy cơ và thách thức: Liệu cấu trúc an ninh khu vực mới có hữu ích?” được Học viện Ngoại giao phối hợp với các thành viên CSCAP tổ chức.

Phát biểu tại phiên khai mạc, Phó Thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân nhấn mạnh, khu vực châu Á - Thái Bình Dương đang được nhìn nhận là điểm sáng và cơ hội của thế giới, do duy trì được tăng trưởng và tiếp tục giữ được môi trường hòa bình, ổn định và hợp tác. Song, khu vực này vẫn còn tiềm ẩn nhiều yếu tố có nguy cơ gây bất ổn trong khu vực. Đó không phải là một nguy cơ đơn lẻ nào mà là tổng thể các thách thức đối với môi trường an ninh khu vực, bao gồm cả các thách thức an ninh truyền thống và các thách thức phi truyền thống như: An ninh biển, an ninh nguồn nước, an ninh lương thực, an ninh mạng…

Trong hai ngày họp, các đại biểu tham dự hội thảo đã thảo luận các vấn đề quan trọng hàng đầu đối với an ninh khu vực, như: Các biện pháp ứng phó với nguy cơ phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt trong bối cảnh nhu cầu sử dụng năng lượng hạt nhân vì mục đích hòa bình trên thế giới đang gia tăng, vấn đề an ninh hàng hải, quan hệ Trung Quốc - ASEAN, trách nhiệm bảo vệ người dân, vấn đề an ninh nguồn nước, an ninh mạng, tình hình bán đảo Triều Tiên và đánh giá hiệu quả của cấu trúc an ninh khu vực.

Về vấn đề bảo đảm an ninh hàng hải, các đại biểu hoan nghênh việc Hội nghị Cấp cao ASEAN vừa qua tại Bali đã quyết tâm thúc đẩy thực hiện đầy đủ DOC và khởi động tiến trình đàm phán Bộ quy tắc ứng xử Biển Đông (COC), và việc Thủ tướng Trung Quốc Ôn Gia Bảo thông báo sẵn sàng đối thoại cùng ASEAN về vấn đề này. Nhiều đại biểu cho rằng an ninh biển có vai trò then chốt đối với an ninh toàn bộ khu vực, do vậy khu vực cần một bộ Quy tắc ứng xử có tính ràng buộc nhằm bảo đảm an ninh biển chung cho toàn bộ khu vực, không chỉ cho Biển Đông.

Vấn đề an ninh nguồn nước cũng được các học giả đặc biệt chú ý, cho rằng đây là một trong những thách thức lớn nhất của khu vực Châu Á thời gian tới do đây là khu vực đông dân nhất, trữ lượng nước trên đầu người thuộc loại thấp nhất nhưng lại có tốc độ tăng trưởng kinh tế và đô thị hóa cao nhất trên thế giới, khiến nhu cầu sử dụng nước tăng nhanh chóng. Trong khi đó, các quốc gia trong khu vực lại chưa có cơ chế phối hợp hiệu quả trong việc chia sẻ nguồn nước các con sông quốc tế trong khu vực, làm gia tăng căng thẳng giữa các quốc gia. Nhiều ý kiến phát biểu cho rằng vấn đề an ninh nguồn nước một cách tổng hợp, do có liên quan tới nhiều loại vấn đề an ninh khác nhau, nhiều loại đối tượng khác nhau, và nhiều lĩnh vực kinh tế - xã hội như kinh tế, giao thông vận tải, môi trường, văn hóa…

Về cấu trúc an ninh khu vực đang hình thành, các diễn giả đã nêu ra 04 đặc điểm lớn đó là (i) hầu hết các liên minh chính trị và quân sự trong khu vực đều do Mỹ cầm đầu, (ii) sự xuất hiện ngày càng nhiều cơ chế đa phương với trung tâm là ASEAN, (iii) sự tăng cường các thỏa thuận hợp tác an ninh song phương và (iv) sự nổi lên của Trung Quốc, trong đó đặc điểm thứ nhất và thứ tư là đặc biệt nổi bật. Chính vì vậy, ASEAN cần tìm cách hóa giải sự đối đầu Trung - Mỹ tại khu vực và phát huy vai trò là nơi các bên có thể thảo luận các vấn đề an ninh khu vực, nhằm giúp xây dựng lòng tin giữa các bên. Điều quan trọng là các cơ chế hiện tại cần có sự gắn kết, hỗ trợ cho nhau giữa các cơ chế như Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN (ADMM), Diễn đàn an ninh khu vực (ARF), Hội nghị thượng đỉnh Đông Á (EAS).

Bên cạnh tám phiên thảo luận chính thức là các phiên phát biểu của các đại sứ, quan chức trong khu vực. Đại sứ Trung Quốc tại ASEAN, bà Đồng Hiểu Linh, trong bài phát biểu về 20 năm quan hệ ASEAN - Trung Quốc, cho rằng quan hệ ASEAN - Trung Quốc đã phát triển nhanh chóng trên nhiều lĩnh vực như kinh tế, tài chính, văn hóa, giáo dục. Còn Đại sứ Mỹ tại Việt Nam David Shear khẳng định chính sách của Mỹ trong bối cảnh khu vực đang điều chỉnh mạnh, theo đó khẳng định cam kết tiếp tục của Chính phủ Mỹ đối với khu vực Châu Á - Thái Bình Dương và sự can dự của Mỹ tại Châu Á - Thái Bình Dương là vì an ninh và phát triển chung của tất cả các quốc gia trong khu vực.

Phát biểu kết thúc cuộc họp, Giám đốc Học viện Đặng Đình Quý cho rằng các nguy cơ và thách thức mà các đại biểu đã thảo luận trong 02 ngày của cuộc họp không phải là vấn đề mới, nhưng những thay đổi trong môi trường khu vực và quốc tế đã làm cho những vấn đề này mang ý nghĩa và nội hàm mới, do đó đem lại cả thách thức và cả những cơ hội cho khu vực. Chính vì vậy mà các cơ chế đối thoại và hợp tác như CSCAP đóng vai trò quan trọng để giúp các chính phủ, các học giả, chuyên gia trong khu vực phản ánh tình hình khu vực một cách tốt hơn, đóng góp có hiệu quả hơn vào thúc đẩy hợp tác và đề xuất các chính sách và hành động đối với tất cả các bên liên quan.